შეთქმულება საქართველოს 
წინააღმდეგ

შეთქმულება საქართველოს 
წინააღმდეგ
 1993 წლის აგვისტოში, როდესაც მე საქართველოს საინფორმაციო-სადაზვერვო სამსახურის თავმჯდომარე ვიყავი, ჩემმა მოადგილემ მურმან კალანდაძემ წარმომიდგინა აგენტურული არხებით მიღებული ძალზედ მნიშვნელოვანი ინფორმაცია. ამ უკანასკნელის უტყუარობას დიდი ალბათობით ადასტურებდნენ აგრეთვე სხვა წყაროებიდან მცირე ხნის შემდგომ მიღებული მონაცემებიც. მსურს გაკვრით აღვნიშნო, რომ მოცემულ პერიოდში უკვე ჩემი სამსახური საკმაოდ აწყობილ სტრუქტურას წარმოადგენდა და დაკომპლექტებული იყო უმეტესწილად გამოცდილი კადრებით, აგრეთვე ახალბედა ხარისხიანი თანამშრომლებით. რაც მთავარია, მთელ ამ მექანიზმს წარმართავდა მაღალი კლასის პროფესიონალებისგან შემდგარი ბირთვი – დაზვერვას ხელმძღვანელობდა დავით ბაზღაძე; კონტრდაზვერვას – მურმან კალანდაძე; საკადრო სფეროს, აკადემიას, სამთავრობო დაცვას, სპეცდანიშნულების რაზმს „ომეგა“ს – ვახტანგ ქუთათელაძე; ქალაქის უშიშროებას – ავთანდილ იოსელიანი, აფხაზეთის ავტონომიური რესპუბლიკის საინფორმაციო-სადაზვერვო სამსახურს – იური კეშელავა და ა.შ. მახსოვს, რომ ჩემთან სტუმრად მყოფმა რუსეთის ფედერაციის უშიშროების მინისტრმა – ბარანიკოვმა გულწრფელი გაკვირვებით აღნიშნა: ნამდვილად არ მოველოდი, თუ ასეთი ძლიერი და სერიოზული ბირთვი გეყოლებოდათო! აფხაზეთის ომმა განსაკუთრებული მობილიზაცია გაუკეთა მთელ კოლექტივს: სპეცსამსახურის მთავარი ძალები და რესურსები მიმართული იყო ომის მიერ დასახული ამოცანების შესასრულებლად. თანამშრომლები აღმოჩნდნენ უფრო მეტად მოტივირებულნი და მიზანდასახულნი თავიანთ საქმიანობაში; შესაბამისად, გაცილებით ეფექტურად მიმდინარეობდა, როგორც ოპერატიული, ასევე ანალიტიკური მუშაობა. ჩვენ მიერ მოპოვებული ინფორმაციები მოწინააღმდეგის გეგმების, შეიარაღების, რიცხოვნობის, გადაადგილებების შესახებ საკმაოდ სოლიდური, ზუსტი და მდიდარი იყო. რაც მთავარია, თითქმის ყოველთვის გვქონდა წინმსწრები ცნობები ყოველი მასშტაბური ოპერაციის დაწყების თაობაზე, რითაც, ცხადია, დროულად ვამარაგებდით ხელისუფლებას და სამხედრო ხელმძღვანელობას: ასე იყო გაგრაზე შემოტევის წინ, 15-16 მარტს სოხუმზე შემოტევის წინ და ა.შ. ანალოგიურად, ზემოთ მითითებულ პერიოდშიც, სახელდობრ, აგვისტოში მოგვდიოდა უტყუარი ინფორმაციები სხვადასხვა წყაროებიდან და მათ შორის ქ. სოჭში მყოფი ჩვენი რეზიდენტურისაგან: მიუხედავად სამშვიდობო შეთანხმებისა მოწინააღმდეგე ემზადებოდა სოხუმზე იერიშისთვის სექტემბრის თვეში და ოპერაცია იგეგმებოდა თავად რუსეთის გენერალურ შტაბში. სხვათა შორის აღსანიშნავია ის ვითარება, რომ ჩემი მუშაობის პირველივე დღეებიდან სამსახურს მხარში ედგა ამერიკის შეერთებული შტატების ცენტრალური სადაზვერვო სააგენტო: მისი წარმომადგენლები გვეხმარებოდნენ სტრუქტურების ფორმირებაში, გვიწევდნენ ღირებულ კონსულტაციებს, ზოგჯერ გვაწვდიდნენ ძალზედ საჭირო ინფორმაციებსაც. და რაც უმნიშვნელოვანესია, მათ მოგვიმზადეს უმაღლესი კლასის სპეცდანიშნულების რაზმი „ომეგა“.

დავუბრუნდეთ საწყის თემას, სახელდობრ, მკითხველისათვის, ალბათ, საინტერესოა, თუ რა ყურადსაღები ინფორმაცია მივიღე მაშინ. საქმე ეხებოდა კრემლის შემდეგ გეგმას კოდური სახელწოდებით „კავკასიური ომი“: დაიწყება გადამწყვეტი შეტევა სოხუმზე, რომელსაც, ცხადია, ვერ დაიცავს ჩვენი განიარაღებული ჯარი ივლისის სამშვიდობო შეთანხმების შედეგად; ამ უმძიმესი ზეწოლის პირობებში და თითქმის გამოუვალ მდგომარეობაში საქართველოს ხელისუფლებას, სახელდობრ, ე. შევარდნაძეს აიძულებენ, რათა დათანხმდეს რუსეთის დიდი სამხედრო კონტიგენტის შემოყვანას, რომელიც სრულ კონტროლს დააწესებს კომუნიკაციებზე დასავლეთ საქართველოში, და კერძოდ, აფხაზეთსა და სამეგრელოში; ცხადია, ეს უზარმაზარი სამხედრო ძალა არ არის გათვლილი მხოლოდ აღნიშნული პრობლემებისათვის, არამედ აგრეთვე სამხრეთ კავკასიის სხვა ნაწილში (კონკრეტულად აზერბაიჯანში) შესაძლებელი და მოსალოდნელი გამოყენებისათვის; სამხრეთ კავკასიაზე სრული კონტროლის დამყარების ანუ მისი „გადაკეტვის“ შემდეგ რუსეთი უფრო გულდამშვიდებით წამოიწყებს ფართომასშტაბიან სამხედრო ოპერაციას ჩეჩნეთის ტერიტორიაზე. კრემლი დააყენებს კატეგორიულ მოთხოვნას, რათა ჩვენი სახელმწიფოს რამდენიმე საკვანძო თანამდებობაზე (იგულისხმება, უპირველეს ყოვლისა, ძალოვანი სტრუქტურები) დაინიშნონ მისი ფავორიტები. კიდევ ბევრი საინტერესო დეტალი იყო აღნიშნულ ინფორმაციაში, მაგრამ არსებითი გახლდათ ეს. სამწუხაროდ, მოვლენათა მსვლელობამ დაადასტურა, რომ „ძვირფასი“ ინფორმაცია მეტად რეალური იყო.

ცხადია, რომ მზადდებოდა რაღაც გრანდიოზული პროექტის განხორციელება, რომელსაც კარდინალურად უნდა შეეცვალა გეოპოლიტიკური სიტუაცია სამხრეთ კავკასიაში და ყოველივე ამასთან იყო დაკავშირებული, მოცემულ პერიოდში აგრეთვე, ამერიკის შეერთებული შტატების ცენტრალური სადაზვერვო სააგენტოს რეზიდენტის – ვუდროფის – მკვლელობაც საქართველოში. ეს იყო მაღალ დონეზე დაგეგმილი ტერორისტული აქტი. თუმცა გამოძიებამ, რომელსაც პროკურატურა წარმართავდა, აღნიშნული ფაქტი ტრასის „ავაზაკის“ მიერ ბრმად ნასროლ ტყვიას დააბრალა და ასეთი დასკვნით დახურა საქმე, მაგრამ, საეჭვოა, რომ თავად ამერიკელები დარწმუნებულიყვნენ ამ „შემთხვევითობაში“. 

ჩვენ საზოგადოებას კარგად მოეხსენება, თუ როგორ საბედისწეროდ განვითარდა პროცესები მომდევნო თვეში და ამიტომ ამაზე საუბრით თავს არ შევაწყენ. მხოლოდ მსურს მოკლედ გავიხსენო კარგად ცნობილი შეხვედრა ქალაქ ადლერში, რომელიც სოხუმის დაცემის წინა დღეებში შედგა. ამ შეხვედრაში ჩვენი მხრიდან მონაწილეობდნენ ედუარდ შევარდნაძე, გია ყარყარაშვილი, მე და სანდრო კავსაძე, ხოლო რუსეთის მხრიდან – თავდაცვის მინისტრი პაველ გრაჩოვი, მისი გენერალური შტაბის წარმომადგენლები, საგარეო საქმეთა მინისტრის მოადგილე – ბორის პასტუხოვი და სხვები. ატმოსფერო საკმაოდ დაძაბული იყო. ხილით და ტკბილეულით გაგვიმასპინძლდნენ, თუმცა თავის შექცევის სურვილი და ხასიათი არავის გვქონდა. მცირე ხნის დიალოგის შემდეგ გამოიკვეთა ის